Ta strona używa plików cookie w celu usprawnienia i ułatwienia dostępu do serwisu oraz prowadzenia danych statystycznych. Dalsze korzystanie z tej witryny oznacza akceptację tego stanu rzeczy.
Polityka Prywatności    Informacja o przetwarzaniu danych osobowych    AKCEPTUJĘ
MZD logo Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy

 

 

STRONA GŁÓWNA

2016-07-27

Autor: Sylwia Kuźnicka

Towarzystwo Ziemianek Wielkopolskich

Wiele można usłyszeć i przeczytać o postaciach męskich wywodzących się z ziemiańskich rodów. Mężczyźni byli właścicielami majątków, ich zarządcami, uczestniczyli w życiu politycznym, tworzyli instytucje publiczne i państwowe. Kobiety pełniły inne, lecz nie mniej ważne funkcje: były matkami i wychowawczyniami nowych pokoleń – obywateli, obrońców Ojczyzny, właścicieli ziemskich. Były inicjatorkami i patronkami inicjatyw wiejskich, organizatorkami stowarzyszeń propagujących odpowiednie wychowanie dzieci i tryb życia, uczące sztuki kulinarnej i ogrodnictwa.

Pierwsza organizacja kobieca powstała na ziemiach lubelskich – we wsi Kluczkowice, gdzie Maria z Jarocińskich Kleniewska utworzyła w 1895 r. koło ziemianek mieszkających w okolicy. Poprzez kontakty z Warszawą, Krakowem i Poznaniem, gdzie organizowała zjazdy o tematyce pracy narodowo-kulturalnej, doprowadziła do założenia Zjednoczonego Koła Ziemianek w zaborze rosyjskim. Statut koła został zatwierdzony przez władze w marcu 1906 r. Powstała „pierwsza  nowocześnie pojęta kobieca organizacja społeczno-zawodowa w Polsce, a pierwsza organizacja kobieco-rolna nowego typu na świecie”[1].

Sztandar Koła Zjednoczonych Ziemianek, źródło: www.kobietynawsi.pl
Statut Towarzystwa Ziemianek Wielkopolskich, źródło: www.wbc.poznan.pl

Ruch ziemianek trafił do Wielkopolski w grudniu 1910 r., kiedy to zostało założone Towarzystwo Ziemianek dla Wielkopolski i Pomorza z siedzibą w Poznaniu. Inicjatorką tego była Ludwika z Mycielskich Turnowa, córka Stanisława Mycielskiego, właściciela Ponieca i Wydaw oraz żona Jana Turno ze słomowa. Towarzystwo już w 1912 r. liczyło 500 członków, mimo trudności organizacyjnych w zaborze pruskim. Praca ziemianek koncentrowała się wokół dwóch zasadniczych kierunków: oświatowym i gospodarczym[2]. Wspomagano naukę języka polskiego w ramach przeciwstawienia się procesowi germanizacji, zakładano ochronki wiejskie, organizowano wykłady dla kobiet wiejskich i wspierano przyuczenie się katechizmu. Pod względem gospodarczym, ziemianki przede wszystkim wymieniały doświadczenia, ponadto organizowały wykłady połączone z warsztatami hodowli drobiu, ogrodnictwa, sadownictwa i pszczelarstwa[3].

 


[1] Z. Jankowska, Organizacja Ziemianek w i jej działalność, [w:] Księga Pamiątkowa na 75-lecie Gazety Rolniczej, pod red. J. Lutosławskiego, t.1, Warszawa 1938 s. 177, za: A. Kwilecki, Ziemiaństwo Wielkopolskie, między wsią a miastem, Poznań 2001, s. 161

[2] Statut Towarzystwa Ziemianek Wielkopolskich, Poznań 1910, s. 1

[3] Zofia Skąpska, Towarzystwo Ziemianek Wielkopolskich, [w:] Pawilon ziemianek i włościanek na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu 1929 r., Warszawa 1930 r., s. 110.

Pierwsza Wojna Światowa spowodowała, że ponad sprawy gospodarcze i kulturalne przeniosła się działalność charytatywna wobec ofiar w szpitalach, sierot wojennych i bezdomnych. Kobiety szyły odzież podczas tajnych zebrań w dworach i organizowały wysyłanie paczek żywnościowych. Wspomagały się również wzajemnie w prowadzeniu folwarków i zarządzaniu majątkami pod nieobecność mężów i synów powołanych do wojska. W dworach przygotowywano także miejsca dla uchodźców z kresów wschodnich.

Z udziałem Towarzystwa utworzono w 1919 r. Polski Czerwony Krzyż. Z kół włościanek działających przy Towarzystwie Ziemianek Wielkopolskich, zawiązał się rok później Związek Włościanek Wielkopolskich, działający przy Wielkopolskiej Izbie Rolniczej – jedynej wówczas pracujące samodzielnie stowarzyszenie na ziemnych polskich, skupiające kobiety z małych gospodarstw.  W 1935 r. istniało w 26 powiatach 278 kółek włościańskich, a kobiet grupujących się w Związku było 8300. Od 1926 r. Związek Włościanek Wielkopolskich wydawał własne pismo „Dobra Gospodyni”.

Kobiety z Koła Włościanek z Lutogniewa, 1933 r., źródło: wwww.kobietynawsi.pl

Towarzystwo Ziemianek Wielkopolskich współpracowało z wieloma organizacjami, delegowało do ich zarządów swoje członkinie lub podejmowało wspólne działania. Wśród nich było m.in. Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo. Teofila z Wronieckich Chłapowska z Żegocina została odznaczona za kierowanie wieloma organizacjami dobroczynnymi z ramienia tego Stowarzyszenia papieskim orderem Pro Ecclesia et Pontifice. Wiele inicjatyw prowadzono wspólnie z Katolickim Stowarzyszeniem Kobiet, Związkiem Młodych Polek, Towarzystwem czytelni Ludowych, Naczelną Radą Harcerską a także, ze wspomnianym już Polskim Czerwonym Krzyżem.

Po wojnie, do regularnych, statutowych obowiązków  Towarzystwa Ziemianek Wielkopolskich należało redagowanie własnego działu w prasie poznanieńskiej, przygotowanie audycji do Radio Poznańskiego, organizowanie letnisk i koloni dla dzieci i młodzieży, przyjmowanie wycieczek z Niemiec, działalność charytatywna, nauczanie wychowania młodzieży oraz popularyzacja książek historycznych i religijnych. Ponadto przygotowywano jednorazowe działania, które miały jednak doniosłe znaczenie. Takim wydarzeniem była Powszechna Wystawa Krajowa i zorganizowany na jej terenie Pawilon Ziemianek i Włościanek oraz zwołany z tej okazji do Poznania w dniu 5 lipca 1929 r. ogólnopolski zjazd ziemianek. Panie nabyły również za 115 000 marek majątek Otorowo w powiecie szamotulskim w celu przeznaczenia go na przytułek dla sierot wojennych.  

W specjalnym numerze miesięcznika „Ziemianka Polska”, wydanym na 25-lecie Towarzystwa ziemianek Wielkopolskich, przewodnicząca Towarzystwa Ziemianek Wielkopolskich Helena Brezina, napisała tak o wzorcu osobowym ziemianki polskiej: „Kobieta mężna, nie pożywa chleba próżniactwa, lecz wstając o wschodzie zajmuje się swoim warsztatem, koi ból wkoło siebie, podaje rękę potrzebującym, z dobrocią pamięta i wykonuje prawa miłosierdzia, pomna, iż od niepamiętnych czasów przyczyniła się do ulepszania życia domowego, tak materialnie, jak i moralnie. A domem jej to Ojczyzna. W pracy dla drugich znajduje ona cel i pełnię życia.[4]

[4] Wielkopolska. Ziemianka Polska, 1935, nr 12/1935, za: A. Kwilecki, op. cit, s. 172

FACEBOOK INSTAGRAM YOUTUBE TWITTER WCAG

Bądź na bieżąco

NEWSLETTER