STRONA GŁÓWNA

JEDLEC
Gmina Gołuchów
Dwór hr. Elżbiety Zamoyskiej z lat 30. XX w. z elementami z k. XIX w. 

 
                                                                                                               Fot. Katarzyna Podczaska 2018.

POŁOŻENIE: Założenie dworskie położone jest w południowej części wsi Jedlec. 51°51’01” N 17°57’49” E. 

Fot. Katarzyna Podczaska 2018.

DWÓR nazywany jest „nowym”, gdyż powstał w latach 30. XX w., kiedy to przebudowano dawniejszy dwór z końca XIX w. Ponownie został przebudowany pod koniec lat 80. XX w. Jest to budynek murowany, składający się z kilku różnych brył. Zasadniczą częścią jest piętrowe skrzydło południowe. Od jego części wschodniej ku północy wysuwa się skrzydło wschodnie, składające się z 3 niższych brył. Na styku obu skrzydeł, od zachodu, znajduje się ćwierćkolisty taras, z wysokimi kolumnami dawnej pergoli. Wejście prowadzi od wschodu przez murowany ganek, nad którym widnieje na fasadzie herb Jelita - Zamoyskich. Elewacje podzielone są gzymsami. Niektóre otwory okna posiadają profilowane opaski. 


PARK założony został na początku XIX w. i poszerzony w latach 30. XX w. Obecnie zajmuje powierzchnię 5,74 ha. Znajduje się w nim aleja dębowa, dwie aleje lipowe, owalny gazon, staw i tzw. altana z buków i grabów. Rośnie w nim 51 gatunków drzew i krzewów, w tym egzotycznych: jodła kaukaska, jednobarwna, grecka, daglezja zielona, sina, sosna żółta, czarna i wejmutka, jałowiec wirginijski, żywotnik zachodni i olbrzymi, iglicznia bezbronna, dęby stożkowe, błotne, czerwone, jesion zwisający, klon Schwedlera, klon jesionolistny odmiana odeska. W południowo-zachodniej części parku znajduje się budynek dawnej kasy z mieszkaniem polowego, wybudowany w 1. ćwierci XX w., murowany, parterowy, nakryty dachem tzw. polskim. W oknach parteru znajdują się kuty kraty stalowe z herbem Jelita. 

WŁAŚCICIELE: 

- do 1309 – kapituła poznańska
- 1309 -  joannici w Poznaniu
- 1353 - Świętosław Kitnowski
- ? - Przedbój z Morawiny i Skarbimir z Bogucic
- 1404-1445 - Jan (Jasiek) z Jedlca (Korabita?) z żoną Dorotą Nieniewską h. Zaremba i synem Piotrem
- przed 1456 – Mikołaj z Wszołowa
- 1459-1464 - Przedwój, z synem Marcinem z Biskupic (Biskupskim) i córką Anną, żoną  Jakuba Pomiana z Grabowa
- 1465-1466 – ww. Anna, córka Przedwoja, z mężem Jakubem Pomianem z Grabowa; 2 łany - Jan Jedlecki (1463-1474)
- 1471 - Dorota Lutyńska z Jedlca, córka Jana „Łopaty” z Kalinowy h. Zaremba, kasztelana santockiego
- 1479 – część - Rafał Leszczyński h. Wieniawa, część - Maciej i Piotr Wilkowscy oraz część - różni Jedleccy
- 1487 – część - Elżbieta, córka Mikołaja z Jedlca, żona mieszczanina kolskiego Jana; część - Jan Garstka, część – Jakub Pomian, część - Maciej z Macewa Macewski (do
              1522)
- przed 1497 -  Jakub Pomian
- 1505 – Małgorzata Jedlecka
- przed 1507-przed 1532 – część - Jan Jedlecki z synami Maciejem i Jakubem;  część – Jan Wilkowski z żoną Katarzyną Żakowską (1512)
- do 1522 - Anna, Zofia, Katarzyna, Wojciech, dzieci Macieja Macewskiego i ich wuj, Jan „Bombay” Jedlecki
 – 1522 – część - Jakub Jedlecki zwany „Mixti”; część - Stanisław Jedlecki, zwany „Długi”, który w 1522 r. sprzedał swój dział ojczysty w Jedlcu Katarzynie z Żakowskich,
               wdowie po Janie Wilkowskim
- do 1545 – 1 łan roli pustej – Mikołaj Potworowski h. Dębno
- 1538-1553 - Wojciech Jedlecki zwany „Mixti”, który zakupił od ww. Mikołaja Potworowskiego łan roli pustej, zwanej „Czechowski”; część – Maciej Jedlecki (1540), syn
                       ww. Jana Jedleckiego Bombaya; część - Rafał Leszczyński h. Wieniawa z Gołuchowa (1543-1592); część – Małgorzata Jedlecka, żona Jana
                       Małachowskiego; część - Dorota, wdowa po Janie Jedleckim Bombayu, obecnie żona Tomasza Stawskiego; część – Anna Jedlecka
- 1558 – część - Jan Bojanowski alias Spławski h. Junosza wraz z braćmi i siostrami, którzy dziedziczyli po zmarłym stryju, Janie Wilkowskim
- 1558-1559 – część Jedlca posiadaną przez Rafała Leszczyńskiego, przejęli spadkobiercy Wilkowskich i Bojanowskich, manowicie bracia i siostry: Maciej Wilkowski oraz
                       Mikołaj, Marcin, Stanisław, Zofia, Jadwiga, Barbara, Anna i Katarzyna Bojanowscy, jako spadkobiercy zmarłego Jana Wilkowskiego, ich stryja. W tym czasie
                       inny dział w Jedlcu posiadał Jakub „Szarło” Jedlecki
- 1565 - część – Jan „Szarło” Jedlecki z żoną Jadwigą Chwalencką; część – Walenty Jedlecki z żoną Anną Czermińską; do 1564 – 1 łan roli pustej – Dobrogost
                         Potworowski, podsędek ziemski kaliski; w 1564 r. Jan Jedlecki „Mixti”, syn Wojciecha, zakupił od Dobrogosta Potworowskiego łan roli pustej
                         „czechowski” leżący koło dworu tegoż Jana w Jedlcu; część - Jan Wilkowski, część - Rafał Leszczyński
- 1579-1585 - część - Jakub Jedlecki, część - Maciej Wilkowski (do 1591), część - Jan Jedlecki (zm. przed 1588), część - Walenty Jedlecki (do 1582), część - Rafał
                       Leszczyński h. Wieniawa, część – Piotr Wilkowski
- 1590 – część – Wojciech Wilkowski
- 1592 – część - Świętosław Jedlecki, syn Piotra, z żoną Anną Sarpską; część – Andrzej Leszczyński, syn ww. Rafała, wojewoda brzesko-kujawski
- 1597 – część – Jan Jedlecki zwany „Mixti”, część – Andrzej Leszczyński
- 1598 – Andrzej Leszczyński
- 1600 – część - Wojciech Wilkowski, żonaty z Dorotą Piątkowską
- 1604 – część – Wacław Leszczyński, kanclerz wielki koronny, brat ww. Andrzeja; część – Piotr Wilkowski
- 1605 – część - Marcin Wilkowski, syn Macieja, z żoną Agnieszką Przedzyńską; część – Wacław Leszczyński
- 1608 – część – Sebastian "Szarło" Jedlecki z żoną Elżbietą Turską; część – Wacław Leszczyński; część - Marcin Wilkowski
- 1610 – część - małżonkowie Jakub Kucharski i Jadwiga Żołędziówna, część - Walenty Jedlecki; część - ww.  Wacław Leszczyński; część – ww. Sebastian "Szarło"
               Jedlecki; część - Marcin Wilkowski
- 1612-1618 – część - ww. Marcin Wilkowski sive Jedlecki, syn Macieja; część – ww. Wacław Leszczyński; część – ww. Sebastian "Szarło" Jedlecki
- 1624 – część - ww. Wacław Leszczyński, część - Świętosław „Dziaba” Jedlecki, syn Piotra Jedleckiego „Dziaby”; część - Piotr Wilkowski
- do 1636 – część - Marcin Wilkowski, syn ww. Piotra, część - Jan Wilkowski, syn ww. Marcina, część – Rafał Leszczyński, część – Wacław Leszczyński
- 1636 - Stanisław Przyjemski h. Rawicz, marszałek nadworny koronny, starosta generalny Wielkopolski, starosta koniński i osiecki
- do 1643 - Anna z Jedlca Kucharska
- 1720-1750 - Antoni Mycielski h. Dołęga, chorąży łęczycki, pisarz grodzki kaliski, starosta wschowski, kasztelan sieradzki, z żoną Marcjanną Rydzyńską
- 1745 - Mikołaj z Wybranowa Chlebowski h. Poraj, starosta liwski
- do pocz. XIX – kolejni właściciele Gołuchowa
- 1810 - Makary Niemojowski h. Wieruszowa, podczaszy wendeński z żoną Ewą Pruską h. Leliwa
- przed 1853-1862 - Leopold Ignacy Niemojowski, syn ww. Makarego z żoną Eleonorą Skórzewską h. Drogosław, wdową po Franciszku Niemojowskim ze Słupi
-  1862-1914 - Wincenty Bonawentura Nepomucen Leopold Niemojowski, syn ww. Leopolda Ignacego, z żoną Jadwigą Kwilecką h. Śreniawa
- 1914-1926 - książę Adam Czartoryski h. Pogoń Litewska z Gołuchowa
- 1926-1939 - Elżbieta Czartoryska zamężna hr. Zamoyska, córka ww. Adama
- 1939-1944 - majątkiem zarządzał jako treuhänder Karl Loode
-  do dn. 24 IV 1945 r. rozparcelowano 454 ha majątku, na których osadzono  60 rodzin

Literatura:

Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen, Berlin 1872; Dunin-Borkowski J.S.T., Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich, Warszawa-Lwów 1908; Durczykiewicz L., Dwory polskie w Wielkiem Księstwie Poznańskiem, Poznań 1912; Güter=Adressbuch der Provinz Posen, Stettin 1907; Jurek T., Nieznane zapiski heraldyczne z ksiąg sądowych kaliskich w XV wieku, Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, n.s., t. 1: 1993, s. 134-147; Kąsinowska R., Gołuchów. Rezydencja magnacka w świetle źródeł, Gołuchów 2006; Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, Roczniki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 47: 1920, t. 1 (A-Ł), Poznań 1921; Kurtzgefasstes Staatistisches Handbuch der Provinz Posen (…), Posen 1865; Niederstetter J., Verzeichnis sammtlicher Ritter-und anderer selbstandigen grosseren Güter der Provinz Posen mit Angabe ihrer Besitzer, Posen 1859; Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, wyd. J. N. Bobrowicza, Lipsk 1846; Powiat kaliski w XVI wieku, Warta. Tygodnik poświęcony nauce, rozrywce i wychowaniu, nr 632 z 8 VIII 1886 r., s. 5568-5569; nr 633 z 15 VIII 1886, s. 5576-5578; nr nr 634 z 22 VIII 1886 r., s. 5564-5566; nr 635 z 29 VIII 1886 r., s. 5572-5574; nr 636 z 5 IX 1886 r., s. 5778-5780; nr 637 z 12 IX 1886 r., s. 5809-5811; nr 638 z 19 IX 1886 r., s. 5816-5818; nr 639 z 26 IX 1886 r., s. 5603; nr 640 z 3 X 1886 r., s. 5611; nr 641 z 10 X 1886 r., s. 5619; nr 642 z 17 X 1886 r., s. 5628-5630; nr 643 z 24 X 1886 r., s. 5636-5638; nr 644 z 31 X 1886 r., s. 5645-1648; nr 645 z 7 XI 1886 r., s. 5652-5654; nr 646 z 14 XI 1886 r., s. 5659-5661; nr 647 z 21 XI 1886 r., s. 5669-5670; nr 648 z 28 XI 1886 r., s. 5676-5678; nr 649 z 5 XII 1886 r., s. 5682-5684; nr 650 z 12 XII 1886 r., s. 5682-5684; nr 650 z 12 XII 1886 r., s. 5693-5695; nr 651 z 19 XII 1886 r., s. 5700-502; nr 652 z 26 XII 1886 r., s. 5708-5710; nr 653 z 9 I 1887 r., s. 5716-1718; nr 654 z 16 I 1887 r., s. 5724-5726; nr 655 z 23 I 1887 r., s. 5733-5734; nr 656 z 30 I 1887 r., s. 5741-5742; nr 657 z 6 i 13 II 1887 r., s. 5748-5749; nr 658 z 20 II 1887 r., s. 5755-5756; nr 659 z 27 II 1887 r., s. 5768; nr 660 z 6 III 1887 r., s. 5772-5774; nr 661 z 13 III 1887 r., s. 5781-5782; nr 662 z 20 III 1887 r., s. 5790; nr 663 z 27 III 1887 r., s. 5797; nr 664 z 3 IV 1887 r., s. 5806; nr 665 z 10 IV 1887 r., s. 5814; nr 668 z 1 V 1887 r., s. 5888; nr 669 z 8 V 1887 r., s. 5846; nr 671 z 22 V 1887 r., s. 5861; nr 672 z 29 V 1887 r., s. 5869-5870; nr 673 z 5 VI 1887 r., s. 5877-5878; nr 675 z 19 VI 1887 r., s. 5892-5893; nr 676 z 26 VI 1887 r., s. 5901-5902; nr 677 z 3 VII 1887 r., s. 5909; nr 678 z 10 VII 1887 r., s. 5918; nr 679 z 17 VII 1887 r., s. 5925;  Adam Ludwik, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Ludwik_Czartoryski; Dzieje kościoła i parafii w Jedlcu http://www.swflorianjedlec.pl/index.php/dzieje-parfii; Indeks osób z rękopisu 1691-1697, protocollus seu liber varium actionum per famatus, Archiwum Państwowe w Poznaniu: Akta miasta Pleszewa, opr. R. Knap-Kurowski, http://www.wtg-gniazdo.org/forum/viewtopic.php?f=2&t=3398&start=40Indeks; Indeks połączony. Duchowni i mieszczanie pleszewscy z Tek Dworzaczka (do 1800). +Mieszczanie pleszewscy z artykułu "Szlachta - mieszczanie w Wielkopolsce w XV wieku" Kazimierz Tymieniecki (wyd. 1937). + Spis mieszczan i osób z Pleszewa z KDW (tom I-XI) (wyd. 1879-81, 1908, 1982-99). + Indeks osób (do 1800) z książki "Dzieje Pleszewa" ksiądz Franciszek Kryszak (wyd. 1938) (+ inne), opr. R. Knap-Kurowski, WTG Gniazdo – forum http://www.wtg-gniazdo.org/forum/viewtopic.php?p=79884; Klint P., Przyjemscy z Przyjmy – wielkopolska w XVI-XVIII wieku, http://stammreihen.de/getperson.php?personID=I844722V&tree=tree1; Stanisław Przyjemski h. Rawicz, opr. W. Dworzaczek, Internetowy Polski Słownik Biograficzny http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/stanislaw-przyjemski-h-rawicz-wojewoda.