2017-11-14
Autor: Katarzyna Podczaska
Bronów
BRONÓW
Gmina Pleszew
Dwór Morzów lub Niemojowskich z 1. poł. XIX w.
Fot. Katarzyna Podczaska 2018.
POŁOŻENIE: Założenie dworskie położone jest w zachodniej części Bronowa, po północnej stronie drogi z Krzywosądowa do Koryt. 51°47’50” N 17°47’09” E.
DWÓR wzniesiony został w 1. połowie XIX w. i rozbudowany w końcu XIX w. o skrzydło wschodnie i werandę południową. Jest murowany z cegły, parterowy, nakryty dachem łamanym, polskim, z facjatami, podpiwniczony. Skrzydło wschodnie jest piętrowe, nakryte dachem czterospadowym. Skrzydło wschodnie posiada gzyms wieńczący z konsolkami i dekoracyjne nadokienniki. Elewacje posiadają drewniane kaferki w dachu części parterowej. Wewnątrz, w salonie zachowała się podłoga fryzowa o kompozycji koncentrycznej. Na północ od dworu znajduje się oficyna z 1. ćwierci XX w., ceglana, piętrowa, z wysokim dachem naczółkowym, zryzalitowana.
Fot. Katarzyna Podczaska 2018.
PARK powstał zapewne w 2. połowie XIX w. W 1. ćwierci XX w. powiększony został o narożnik północno-wschodni. Posiada kształt zbliżony do trapezu. W części wschodniej znajduje się staw. W parku zachowały się jesiony wyniosłe, robinie białe, dęby i świerki kłujące.
WŁAŚCICIELE:
- 1285 – Herman
- do 1288 - Dzierżykraj z Kopaszyc
- 1288 – nieznana z imienia córka Dzierżykraja z Kopaszyc
- 1321-1324 – Henryk
- 1413-1415 - spory o Bronów prowadził ks. Mikołaj Górka (z Miejskiej Górki), kanclerz
katedry poznańskiej, m.in. z Bartoszem Wezenborgiem Gostyńskim z rodu Nałęczów. Gostyński, który w tym czasie pełnił funkcję asesora sądu w
Kościanie, w 1415 r. dowodził, że nie sprzedał Bronowa wbrew jego woli
- 1438-1439 - Mikołaj Giżycki z Kołudowa
- 1461-1475 – części - Andrzej Bronowski, syn zm. Mikołaja z Koryt, wraz z żoną Dorotą Kobierzycką i synami: Janem i Archamboldem, a pozostałe części - bratanek Mikołaja (syn Bierwolda), który w 1471 r. sprzedał Andrzejowi 3 łany osiadłe w Bronowie oraz Bierwold (brat Andrzeja Bronowskiego)
- 1475 – część - Jan, syn Andrzeja z Bronowa, a część - Mikołaj Bierwold żonaty z Anną z Turska, z którą miał syna Jana z Bronowa oraz jego siostra (?) Dorota z
Bronowa, żona Bartosza z Bronowa
- 1497 - bracia Jan Korycki i Marcin Lubieński, dziedzice niedzielni w Bronowie oraz osobno Marcin Brewka, wraz z żoną Dorotą z Lubieńskich Złotkowską; Marcin
Brewka, zwany też Brunowskim, w 1497 r. swoje części w Bronowie i Bógwidzach darował wieczyście swojej córce Annie, żonie Andrzeja Chwalibogowskiego; nie
żył już w 1523 r.
- 1501 - Marcin Bógwidzki h. Wąż i jego żona Małgorzata
- 1517-1535 – jedna połowa - Marcin Bógwidzki (nie wiadomo, czy tożsamy z poprzednim), który kupił od Anny Baranowskiej, żony Macieja Oszczeklińskiego jej części
w Bronowie i Bógwidzach; druga połowa – Tomasz Mieniszewski h. Topór III (zm. 1528/1529) wraz z żoną Heleną Karmińską i synami Janem i Wojciechem
- 1534–1547 - połowa – zięć Marcina Bógwidzkiego - Śliwnicki (zm. przed 1553), mąż jego córki Małgorzaty
- 1537-1539 - Wacław Bronowski (Brunowski)
- 1539 – Wacław Bronowski i bracia Piotr, Stanisław i Sebastian Bobrowscy oraz Anna,synowie i córka Heleny Karmińskiej z drugiego małżeństwa z Janem Bobrowskim; bracia Jan, Wojciech i Stanisław oraz Anna Mieniszewscy oraz Marcin Bógwidzki
- 1543-1550 – jedna połowa - Maciej i Jakub Pabianowscy h. Jastrzębiec; druga połowa – Helena i Jan Bobrowscy oraz do 1546 – małżonkowie Śliwniccy
- 1552 – Stefan Wilkowski, Śliwnicka i Maciej Pabianowski
- 1565 – Jan Pabianowski i Feliks Kakawski
- 1568/1570-1584 – Magdalena, wdowa po Macieju Pabianowskim wraz z synami: Jakubem, Stanisławem, Jerzym i Janem oraz córkami: Dorotą i Katarzyną i
nieznanymi z imienia córkami-zakonnicami oraz jej szwagier Jan Pabianowski (zm. 1570) wraz z żoną Anną Dobrzycką, 2.voto żoną Macieja
Rogozińskiego
- 1579 – Maciej Śliwnicki i Maciej Rogoziński
- 1580 – Anna Rogozińska i Maciej Śliwnicki
-1581-1591 – Stanisław Pabianowski i Maciej Śliwnicki
-1589-1562 – Anna z Dobrzyckich 1.voto Pabianowska 2.voto Rogozińska wraz z synem Stanisławem Pabianowskim i jego żoną Anną Lisiecką oraz Maciej Rogoziński
- 1600 – część - Jan Rogoziński z Witkowa, a część – jego syn Maciej Rogoziński
- 1605 – część – Stanisław Pabianowski; a część – Jan Rogoziński
- 1605-1611 – Jan Rogoziński, Mikołaj Kołudzki h. Pomian oraz Stanisław Pabianowski
- do 1616 – Jan Rogoziński i Barbara z Lisieckich, wdowa Mikołaju Kołudzkim
- ok. 1618-1636 – część - Hieronim Pruski h. Leliwa
- 1623 – Jan Rogoziński i Jakub Gralewski
- 1636 - Andrzej, Łukasz, Jan i Kazimierz oraz Zofia, Anna, Marianna i Elżbieta, synowie i córki zm. Jana Rogozińskiego
- 1644-1646 - Stanisław, Marcin i Stefan Pruscy
- 1646—1676 - Maciej Lipski h. Grabie wraz z żoną Zofią Kotowiecką i synami: Janem, Aleksandrem i Piotrem oraz córką Katarzyną oraz do 1669 – Pruscy, którzy w 1669
r. sprzedali swoją część Piotrowi Bogusławskiemu (Budce); inne części tej wsi Bogusławski
kupił od Marcina Pruskiego w 1673 r.; nie żył już w 1708 r.
- od 1708 - Tomasz Wojciech (zm. 1731/1734) i Franciszek Szymon Bogusławscy (zm. 1730/1734), synowie ww. Piotra
- 1730 - Franciszek z Goliny Goliński h. Zabawa
- 1738-przed 1753 - Jan Skrzetuski h. Jastrzębiec, pisarz grodzki kaliski
- przed 1753 - Józefa, córka Jana Skrzetuskiego wraz z mężem Aleksym Skrzypińskim
- ? – Golińscy
- ? – spadkobiercy zm. Józefy Skrzetuskiej, m.in. Barbara, Bogumiła, Deograta i Justyna – siostry Skrzypińskie, z których Barbara poślubiła Michała Radolińskiego, Justyna
wyszła za mąż za Antoniego Tomickiego, a Deograta – za Ignacego Tomickiego
- 1789 - Antoni Tomicki h. Łodzia
- 1818 - Leonard Ignacy Tomicki, syn ww. Antoniego, wraz z żoną Urszulą Przeradzką
- 1819-1836 - Antoni Morza h. Grzymała
- 1836 - Ildefons Morza, syn ww. Antoniego, dzierżawca Bronowa od 1832 r., wraz z żoną Eufemią Kurowską h. Szreniawa
- 1846-1852 - Leopold Niemojowski h. Wieruszowa
- 1852-1897 - Carl Eduard Purgold
- 1897-1900 - wdowa po nim Ida Purgold z d. Scheibner
- 1900-1945 – Karl Wallmann
- lata 20. XX w.-II wojna światowa – Fritz Wallmann
- po 1945-lata 90. XX w. – PGR
- pocz. XXI w. - firma Gospodarstwo Rolne Bronów S.A
- firma Mikołaja Raneckiego
Literatura:
J. Ziółkowski, Podręcznik statystyczno-adresowy większej własności ziemskiej w W. Księstwie Poznańskiem i Prusach Zachodnich, Poznań 1890; T. Żychliński, Stosunek polskiej a niemieckiej większej własności w Wielkiem Księstwie Poznańskiem przed 30 laty a dzisiaj, Poznań 1978; S. Małyszko, Ł. Gajda, Majątki wielkopolskie, t. II Powiat pleszewski, Szreniawa 1997; Teki Dworzaczka.
.
