Ta strona używa plików cookie w celu usprawnienia i ułatwienia dostępu do serwisu oraz prowadzenia danych statystycznych. Dalsze korzystanie z tej witryny oznacza akceptację tego stanu rzeczy.
Polityka Prywatności    Informacja o przetwarzaniu danych osobowych    AKCEPTUJĘ
MZD logo Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy

 

 

STRONA GŁÓWNA

2016-11-24

Autor: Katarzyna Podczaska

DEZYDERY CHŁAPOWSKI (1788-1879) - generał i rolnik, działacz gospodarczy, prekursor pracy organicznej i rolnictwa ekologicznego, nauczyciel młodego pokolenia rolników

Dezydery Chłapowski. Lit. F. de Villaina. Wg A. Kwilecki, Ziemiaństwo wielkopolskie, Warszawa 1998, s. 15.
Jenerał Dezydery Chłapowski powinien (…) być wzorem dla przyszłych pokoleń,
a przykład jego wskazywać drogę obowiązku i pracy.

 

fragm. Ustawy o Kole Rodzinnym Chłapowskich

 

Dezydery Chłapowski urodził się 23 V 1788 r. w Turwi, w rodzinie starosty kościańskiego Józefa Chłapowskiego h. Dryja i Urszuli z Moszczeńskich. Pierwsze nauki pobierał w domu rodzinnym. Jego guwernerem był Francuz ksiądz Steinhoff. Naukę kontynuował w kolegium pijarów w Rydzynie, a następnie na francuskiej pensji w Berlinie. Jako czternastoletni kornet rozpoczął służbę wojskową w Pułku Dragonów Pruskich generała Bruesewitza w Wielkopolsce. Uczył się równolegle w Instytucie Oficerów Inspekcji Berlińskiej, który ukończył w 1805 r. w stopniu porucznika.
Z wieścią o zwycięstwie Napoleona pod Jeną pierwszy dotarł w 1806 r.  do Poznania. Zwiastun tak ważnej wiadomości znalazł miejsce w gwardii honorowej Napoleona. Zaskarbiwszy sobie względy cesarza Francuzów, uzyskał od niego patent porucznika. Wziął udział w kampanii 1807 r., podczas której walczył w kompanii woltyżerów 9. Pułku Piechoty. Po bitwie pod Tczewem został odznaczony krzyżem Virtuti Militari i Legią Honorową. Wyróżniał się jako doskonały jeździec. W czasie oblężenia Gdańska dostał się do niewoli pruskiej. Był internowany w Tylży. Powrócił po pokoju w Tylży. 1 VIII 1807 r. został awansowany na stopień kapitana. Książę Józef Poniatowski mianował go adiutantem gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. W lutym 1808 r. udał się na wezwanie Napoleona do Paryża, gdzie został jego oficerem ordynansowym, wykorzystywanym do najważniejszych misji. W Paryżu ukończył studia w Szkole Politechnicznej. Walczył u boku Napoleona w kampaniach: hiszpańskiej i austriackiej, gdzie w bitwie pod Eckmuehl dowodził szwadronem w dwóch świetnych szarżach. Za udział w bitwie pod Ratyzboną, w której wyróżnił się jako jeden z najwaleczniejszych, otrzymał tytuł barona cesarstwa francuskiego. W dyplomie nadającym mu tytuł barona został dwukrotnie nazwany przez Napoleona „drogim i kochanym”. W 1811 r. został mianowany szefem szwadronu polskiego 1. Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej. Wyruszył z nim na Moskwę w 1812 r. W 1813 r. odbył kampanię saską. Poprosił o dymisję z wojska, którą uzyskał 19 VI 1813 r. Jego decyzja o wystąpieniu z wojska spowodowana była rozczarowaniem wobec polityki Napoleona względem Polski (Księstwa Warszawskiego), które planował oddać carowi w zamian za pokój. Chłapowski był wówczas w stopniu pułkownika. Udał się do Paryża, a stamtąd do Wielkiej Brytanii.
            Gdy wybuchło Powstanie Listopadowe, zgłosił się ochotniczo do wojska. Opracował śmiały plan ofensywy wojsk polskich zakładający m.in. zdobycie Brześcia n. Bugiem, który jednak został odrzucony przez dyktatora powstania – gen. Józefa Chłopickiego. Jako dowódca brygady wziął udział w bitwie pod Grochowem, stając na czele szarży kawalerii powstrzymującej piechotę rosyjską. Wziął następnie udział w wyprawie Giełguda na Litwę, podczas której awansował na generała brygady. Wyprawa ta zakończyła się ostatecznie klęską. Chłapowski został awansowany do stopnia generała dywizji. Decyzją Rady Narodowej powierzono mu dowództwo powstania na Litwie. Chłapowski przebywał wówczas w Prusach. Wraz ze swoim oddziałem przekroczył granicę rosyjsko-pruską. Jako poddany pruski został skazany na rok więzienia. Musiał zapłacić wysoką grzywnę 22 tysiące talarów, jednak majątku mu nie skonfiskowano. Podczas pobytu w więzieniu w Szczecinie napisał podręcznik „O rolnictwie”, wydany w Poznaniu w 1835 r.
            Powrócił do swojego majątku. Związał się z Karolem Marcinkowskim, który nota bene był jego byłym podkomendnym. Pisywał artykuły o tematyce rolniczej do „Przewodnika Rolniczo-Przemysłowego”. W Turwi przyjmował praktykantów, planował bowiem utworzenie w niej Akademii Rolniczej. Najsłynniejszym z nich był Maksymilian Jackowski, późniejszy„patron” kółek rolniczych. Praktykę ogrodniczą odbywał tutaj także Adam Kubaszewski, który przez 23 lata pracował później w majątku w Gołuchowie. W Turwi Chłapowski założył jedną z pierwszych w Wielkopolsce cukrowni, a także gorzelnię, browar i olejarnię. Powiększył majątek dokupując Brodnicę, Manieczki, Przylepki, Szołdry,  Kopaszewo, Karmin i Goździchowo.
Chłapowski był także współzałożycielem i wydawcą „Przeglądu Poznańskiego” i „Szkółki Niedzielnej”. Wspierał Bazar Poznański, Towarzystwo Pomocy Naukowej i towarzystwa kredytowe. Należał do zarządu poznańskiego Towarzystwa ku Ulepszeniu Hodowli Koni, Bydła i Owiec, a także był członkiem Towarzystwa Sztuk Pięknych dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego.  
            Podczas „Powstania Wielkopolskiego” 1848 r. organizował oddziały powstańcze w swoim powiecie. Po upadku powstania został wybrany członkiem Izby Panów w parlamencie pruskim.
            Zmarł 27 III 1879 r. jako sędziwy starzec, osoba powszechnie szanowana i zasłużona dla Wielkopolski. Uważny jest do dzisiaj za symbol wielkopolskiej zaradności i gospodarności. Pochowany został w Rąbiniu. W małżeństwie z Antoniną Grudzińską miał trzech synów i dwie córki.
 
Polecana literatura: P. Bauer, Dezydery Chłapowski 1788-1879, Poznań 1983; K. Chłapowski, Dezydery Chłapowski, Warszawa 1998; Dezydery Chłapowski, opr. A. Gąsiorowski, /w:/ Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1983; Z. Grot, Dezydery Chłapowski i Franciszek Morawski generałowie powstania listopadowego, Kościan 1980; H. Florkowski, Dzieło generała z Turwi, Kościan 1979; W. Kalinka, Jenerał Dezydery Chłapowski, Poznań 1885; S. Karwowski, Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego, t. 1, Poznań 1918, s. 78, 96; A. Kwilecki, Ziemiaństwo wielkopolskie, Warszawa 1998, s. 15, 59, 60, 67, 69, 100, 102, 126, 146, 171, 186, 214, 239, 274, 303; A. Kwilecki, Ziemiaństwo wielkopolskie. W kręgu arystokracji, Poznań 2004, s. 27-29, 31, 34, 80, 91, 108, 123, 126, 156, 184, 185, 187, 192, 203, 231-235, 237-247, 255-261, 408, 447, 495, 548; K. Morawski, Wspomnienia z Turwi, Kraków 1981; L. Romocki, Napoleończycy (Wielkopolanie w Wielkiej Armii), Wieś ilustrowana, kwiecień 1912, s. 38-39; Dezydery Chłapowski, opr. A. Skałkowski, Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 299-302; A. Syta, Generał Dezydery Chłapowski 1788-1879, Warszawa 1971; J. Tupalski, Generał Dezydery Chłapowski 1788-1879, Warszawa 1983.

FACEBOOK INSTAGRAM YOUTUBE TWITTER WCAG

Bądź na bieżąco

NEWSLETTER