2017-02-27
249 ROCZNICA ZAWIĄZANIA KONFEDERACJI BARSKIEJ
Artur Grottger, Modlitwa konfederatów barskich przed bitwa pod Lanckoroną, olej na płótnie 1863, domena publiczna (ŹRÓDŁO)
29 lutego 1768 r. w Barze na Podolu zaprzysiężono konfederację w obronie „wiary i wolności”, skierowaną w pierwszym rzędzie przeciw rosyjskiej dominacji w Rzeczypospolitej. Obecność wojsk carskich w kraju, uległość króla wobec imperatorowej Katarzyny II, wymuszone równouprawnienie szlachty różnowierczej i gwałty ambasadora Repnina, z wywiezieniem do Rosji opornych senatorów na czele – wszystko to budziło oburzenie mas szlacheckich w całym kraju i rychło sprawiło, że ruch konfederacki rozszerzył się także na inne prowincje. Choć w ideologii konfederackiej poczesne miejsce zajmowała też obrona anachronicznej już „złotej wolności” – dotychczasowego ustroju Rzeczypospolitej i sprzeciw wobec podejmowanych przez króla reform, a nieudolność organizacyjna i spory wewnętrzne w łonie władz konfederackich były przyczyną licznych klęsk, zapoczątkowany w Barze ruch śmiało można określić można mianem pierwszego polskiego powstania narodowego.
W jej działaniach istotna była również rola ówczesnych właścicieli Dobrzycy. Trzymający wówczas dobra dobrzyckie w zastawie WOJCIECH RYDZYŃSKI (1705-1770) zapoczątkował w czerwcu 1768 r. działania zbrojne konfederacji w Wielkopolsce. Choć wobec przewagi wojsk rosyjskich oddziały Rydzyńskiego zostały szybko rozproszone, sprawa konfederacka utrzymała się w prowincji aż do 1772 r. Przyczynił się do tego również właściciel Dobrzycy, ANTONI GORZEŃSKI (1710-1773), który od 1769 r. zasiadał w Izbie Konsyliarskiej – naczelnej władzy konfederackiej w Wielkopolsce, z ramienia której m.in. udawał się do węgierskiego wtedy Preszowa, gdzie urzędowała barska Generalność. Z konfederacją barską splotły się również losy związanego z Dobrzycą w latach osiemdziesiątych XVIII w. JÓZEFA WYBICKIEGO (1747-1823) – późniejszego twórcy hymnu narodowego, a wówczas wysłannika dyplomatycznego konfederatów m.in. do Berlina i Wiednia.
Więcej na temat wspomnianych osób dowiedzieć się mozna z poświęconych im biogramów w Internetowym Polskim Słowniku Biograficznym (ANTONI GORZEŃSKI i WOJCIECH RYDZYŃSKI) oraz publikacji pokonferencyjnej ''DAWNI WŁAŚCICIELE DOBRZYCY NA TLE SWOICH CZASÓW'', która ukaże się w ciągu najblizszych miesięcy. Już wkrótce zapraszamy też na WYSTAWĘ O JÓZEFIE WYBICKIM.
Stanisław Borowiak
